Il-gvern Laburista qed
jiddependi mill-influss ta’ ħaddiema barranin biex jiffinanzjaw is-sistema
tal-pensjonijiet. Din hi l-istess sistema li tuża id-dħul iġġenerat preżentament
mill-bolla biex tħallas lill-pensjonanti tal-llum u li sussegwentament ser ikollha
bżonn id-dħul tal-futur biex tħallas
il-pensjonijiet futuri, sa kemm ma jkunx hemm riforma sostenibbli fis-sistema
tal-pensjonijiet.
Sa dan it-tant,
il-popolazzjoni ta’ Malta qeghda tikber fl-eta’, u dan ifisser li fil-futur ser
ikun hemm rata relattiva iżgħar ta’ ħaddiema li jkunu jistgħu jiffinanzjaw
il-pensjonanti fl-istess perjodu. Id-differenza bejn iż-żewġ gruppi demografiċi
tista’ tiċkien jekk iktar nisa u ħaddiema barranin ikollhom impjieg jew jekk
tiżdied l-eta’ ta’ l-irtitar. Din ta’ l-aħħar hi politikament kontroversjali u
ma nistenna l-ebda partit politiku jwiegħedha f’ xi programm elettorali.
Dwar dik ta’ l-ewwel, tajjeb
ngħidu li preżentament, iktar nisa u ħaddiema barranini qed isibu impieg, u nistgħu
nantiċipaw li iktar nisa isibu impieg fis-snin li ġejjin. Hawnhekk wieħed
jittama li iktar irġiel jinvolvu lilhom infushom fit-trobbija tat-tfal u xogħol
tad-dar sabiex ikun hemm iktar ugwaljanza bejn is-sessi.
F’dak li għandu x’jaqsam ma’
ħaddiema barranin, ma naħsibx li jkun għaqli li nipprevedu kemm ġejjin ħaddiema
fuq medda twila ta’ snin. Dan għaliex kull ekonomija jkollha ċikli u ritmi
differenti, u t-tkabbir tal-llum m’huwiex garanzija ta’ tkabbir għada,
speċjalment meta l-ekonomija ma tkunx waħda neċċessarjament sostenibbli.
Għalhekk, jista’ jkun li fil-futur ikun hemm domanda iżghar għall-ħaddiema
barranin.
Ejja nħarsu lejn figuri
uffiċjali f’dan ir-rigward. In-numru ta’ kontributuri tal-bolla – kemm Maltin u
barranin – żdied b’ 38,105 bejn l- 2012 u l-2016,
jiġifieri żieda
ta’ 23 fil-mija. Fl-istess ħin kien hemm żieda ta’ 31 fil-mija fil-kontribuzzjoni tal-bolol,
minn €194 miljun ghal €255 million.
M’huwiex ċar kemm minn dan
l-ammont huwa mħallas minn ħaddiema barranin (kemm mill-UE jew pajjiżi oħra),
iżda wieħed jista’ jassumi li l-kontribuzzjoni tagħhom żdiedet b’mod
sostanzjali.
Seba’ snin ilu, il-konsulenti
tal-Gvern ta’ dak iż-żmien kienu wissew li l-pensjonijiet kellhom sfidi
relatati mas-sostenibilita’ minħabba numru relattiv iżgħar ta’ ħaddiema,
fertilita’ iktar baxxa, u nies jgħixu ħajja itwal. Huma kienu taw parir li
pajjiżna jimporta ħaddiema barranin b’hiliet għolja, li l-eta’ ta’ l-irtirar
tkun relatata ma’ l-eta’ medja ta’ kemm jgħixu n-nies, kif ukoll l-introduzzjoni
ta’ pensjoni second pillar.
Din ta’ l-aħħar hija skema
obligatorja fejn ħaddiema ikollhom skema żejda ta’ assikurazzjoni apparti dik
tal-bolla, iżda l-Gvern ma jkunx jista’ jużaha għal spiża oħra apparti
l-pensjonijiet futuri ta’ l-istess kontributuri. Ħaddiema jkunu jistgħu iżidu
l-kontribuzzjonijiet tagħhom tul is-snin biex b’hekk igawdu minn pensjoni aħjar
meta jirtiraw.
Fl-opinjoni tiegħi din it-tip
ta’ skema tista’ tkun iktar soċjalment ġusta jekk il-Gvern jassisti lil min ma
jistax jipparteċipa f’din l-iskema minħabba raġunijiet soċjo-ekonomiċi ġenwini.
Sa dan it-tant, kien hemm
bidla fil-gvern fl-2013 u l-gvern Laburista ħabbar skema ġdida. Neħħa
l-pensjonijiet second pillar mill-aġenda
u minflok emfasiżża iktar iż-żieda ta’ ħaddiema nisa u barranin fis-suq
tax-xogħol.
Nemmen li meta l-Gvern
Laburista ddeċieda li jwarrab il-pensjonijiet second pillar ma kienx qed iħares fit-tul, minħabba li qed jibbaża
wisq fuq ir-realta ekonomika preżenti u fuq ħtigijiet elettorali.
Il-Gvern Laburista qiegħed
jiddependi ukoll fuq pensjonijiet privati u volontarji (third pillar), li filwaqt li għandhom il-vantaġġi, għandhom ukoll
numru ta’ żvantaġġi. L-ewwel, dawn aktarx jattiraw biss lil min jista’
jħallashom, u t-tieni, ħafna nies ma’ jħarsux fit-tul, u għalhekk jgħażlu li ma
jinvestux f’dan il-qasam anke jekk jaffordjaw jagħmlu dan. Jekk irridu sistema ta’ pensjonijiet
sostenibbli u li tħares lejn il-ġid komuni, jeħtieġ gvern li jimpurtaħ.
Sfortunatament il-gvern
preżenti mhux qed jikkunsidra xenarji ekonomiċi inqas favorevoli li jwasslu
għal numru iżghar ta’ ħaddiema barranin u inqas kontribuzzjonijiet
ghall-pensjonijiet.
Il-gvern ikun iktar għaqli u
prudenti li kieku jqis iż-żieda fil-ħlasijiet tal-bolla minn ħaddiema barranin
bħala dħul straordinarju u mhux bħala garanzija għas-sostenibilita’
tal-pensjonijiet. L-istess bħal ma qed jagħmel fil-politika ekonomika, il-gvern
qed ikun wisq dipendenti fuq setturi limitati.
Ir-riforma fil-pensjonijiet
m’hijiex l-iktar suġġett attraenti, iżda huwa wieħed li qegħdin fih flimkien u
li jeħtieġ kunsens nazzjonali illum qabel għada.
Dan l-artiklu deher fil-Mument, 10 ta' Ġunju 2018
